Θεοδώρα (αυτοκράτειρα)
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
| Θεοδώρα | |
|---|---|
 Η Θεοδώρα από μωσαϊκό του Αγ. Βιταλίου στηΡαβέννα | |
Βυζαντινή αυτοκράτειρα
| |
| Περίοδος εξουσίας | |
| 9 Αυγούστου 527 - 28 Ιουνίου 548 | |
| Προκάτοχος | Ευφημία |
| Διάδοχος | Σοφία |
| Γέννηση | 500 Αμμόχωστος, Κύπρος |
| Θάνατος | 28 Ιουνίου 548 (48 ετών) Κωνσταντινούπολη |
| Τόπος ταφής | Ναός των Αγίων Αποστόλων (Κωνσταντινούπολη) |
| Πατέρας | Ακάκιος |
| Μητέρα | Θεοδώρα |
| Σύζυγος | Ιουστινιανός Α´ |
| Επίγονοι | Ιωάννης Θεοδώρα |
- Το άρθρο αφορά την Αυτοκράτειρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, του 6ου αιώνα. Για άλλες γυναίκες με το ίδιο όνομα, δείτε:Θεοδώρα
Η Θεοδώρα (περ. 500 - 28 Ιουνίου 548) ήταν η σύζυγος του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Φέρεται ως μία από τις διασημότερες γυναίκες στην παγκόσμια ιστορία και η διασημότερη αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. Η περιπέτεια της Θεοδώρας, της βυζαντινής αυτοκράτειρας, που απ' τα παρασκήνια του Ιππόδρομου ανέβηκε στο θρόνο των Καισάρων, είχε σε κάθε εποχή το προνόμιο να κεντρίζει την περιέργεια και να ερεθίζει τη φαντασία, εξακολουθωντας μέχρι και σήμερα να κεντρίζει το ενδιαφέρον των ιστορικών μελετητών, καλλιτεχνών και αναγνωστικού κοινού.
Πίνακας περιεχομένων
[Απόκρυψη]Περί Προκοπίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Για τα πρώτα χρόνια της ζωής της οι πληροφορίες προέρχονται από τα «Ανέκδοτα» ή «Απόκρυφη Ιστορία» του Προκόπιου, του επίσημου ιστορικού του Αυτοκράτορα, που δεν τόλμησε ούτε ο ίδιος να δημοσιεύσει, γνωρίζοντας βέβαια τι θα τον περίμενε. Για τον Προκόπιο, η Θεοδώρα αποτελούσε την ενσάρκωση της λαγνείας, της αδιαντροπιάς, της ακολασίας και της σκληρότητας (αφού έγινε αυτοκράτειρα), δηλαδή ούτε λίγο, ούτε πολύ ένα σκάνδαλο με συνεχή εξέλιξη. Μια πόρνη που έγινε Αυτοκράτειρα.
Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σχετικά με την οικογενειακή της καταγωγή οι πηγές διαφωνούν. Για τον Πόκόπιο πατέρας της ήταν ο Ακάκιος, αρκοτρόφος(θηριοφύλακας) των Πρασίνων στον ιππόδρομο. Πεθαίνοντας άφησε τρεις κόρες, την Κομιτώ, τη Θεοδώρα και την Αναστασία. Η μητέρα της ξαναπαντρεύτηκε ελπίζοντας πως ότι ο νέος σύντροφός της θα έπαιρνε τη θέση του μακαρίτη συζύγου της. Όταν οι Πράσινοι έδωσαν τη θέση του Ακάκιου σε κάποιον άλλον, τις περιμάζεψαν οι Βένετοι, γοητευμένοι από την ικεσία των κοριτσιών που καθοδηγούσε επιδέξια η μητέρα τους. Από τότε έγινε φανατική οπαδός αυτού του δήμου.[1] Έτσι η Θεοδώρα από πολύ μικρή συμμετείχε σε κωμικές παραστάσεις χαμηλού επιπέδου και σύμφωνα με τα λεγόμενα του Προκόπιου ήταν εταίρα.[2] Για τονμονοφυσίτη χρονογράφο Μιχαήλ Σύριο (12ος αι.) η Θεοδώρα ήταν κόρη κληρικού και ζούσε με ευσέβεια και αγνότητα. Και ο Σύριος εκκλησιαστικός ιστορικός και μονοφυσίτης επίσκοπος Ιωάννης της Εφέσου, προστατευόμενος της Θεοδώρας λέει πως ήταν από το πορνείον: αυτό όμως δεν συνεπαγόταν πως ότι ήταν πράγματι πόρνη, αλλά ηθοποιός(σκηνική) και ζούσε από το ταλέντο της και το σεξουαλικό και το θεατρικό.[3] Ο Ιωάννης Εφέσου μας πληροφορεί πως είχε παντρευτεί κάποιον από την οικογένεια του αυτοκράτορα Αναστασίου και είχε αποκτήσει μια κόρη. Όσο ήταν στη σκηνή, μας πληροφορεί ο Προκόπιος, έκανε πολυάριθμες εκτρώσεις αλλά και ένα γιο που ονομάστηκε Ιωάννης, ο οποίος σώθηκε από την παιδοκτονία από τον πατέρα του[4] Αργότερα γνώρισε τον Εκηβόλο (ή Εκηβόλιο), ανώτερο κρατικό υπάλληλο από την Τύρο, και όταν αυτός διορίστηκε διοικητής Πενταπόλεως τον ακολούθησε στην Κυρηναϊκή. Διωγμένη από τον εραστή της βρέθηκε στην Αλεξάνδρεια και από εκεί επέστρεψε στηνΚωνσταντινούπολη: Τότε τη γνώρισε,γύρω στα 522, ο Ιουστινιανός και την ερωτεύτηκε. Την ανύψωσε στο αξίωμα της πατρικίας, δεν μπορούσε όμως να την παντρευτεί εξαιτίας της σφοδρής αντίδρασης που προέβαλλε η αυτοκράτειρα Ευφημία. Μόνο μετά το θάνατό της μπόρεσε να πείσει το θείο του, τον αυτοκράτορα Ιουστίνο, να καταργήσει τον παλαιό νόμο που απαγόρευε το γάμο συγκλητικού με ηθοποιό. Το έργο αυτό της αλλαγής του νόμου ανατέθηκε στον έπαρχο των πραιτωρίων Δημοσθένη.[5]. Την παντρεύτηκε ή το 523 ή το 524. [6]
Η Θεοδώρα και τα γυναικεία ζητήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ενδείξεις για την ανάμειξη της Θεοδώρας σε Ιουστινιάνειες μεταρρυθμίσεις δεν απουσιάζουν: έτσι στη νεαρά που απαγορεύει την αγορά δημοσίων αξιωμάτων από αξιωματούχους, αναφέρεται πως ο ίδιος ο αυτοκράτορας συμβουλεύτηκε την πιο ευσεβή σύζυγο που δόθηκε από τον Θεό. Η σχετική με το δικαίωμα μιας πατρικίας, ακόμα κι αν πριν ήταν ηθοποιός,να παντρευτεί οποιονδήποτε, νομοθετική ρύθμιση ήταν φωτογραφική για τη Θεοδώρα. Πάντως οι νομοθετικές ρυθμίσεις για τις πόρνες από τον Ιουστινιανό δεν σημαίνουν πως η Θεοδώρα ήταν γι αυτές η κινητήριος δύναμη, [7]άσχετα από τον απόηχο μιας περί τούτου παράδοσης στα τέλη του 7ου αι. στον Ιωάννη τον επίσκοπο Νικίου στην Αίγυπτο, τον Κόπτη μονοφυσίτη επίσκοπο, ο οποίος την συγκρίνει ως προς το μεταρρυθμιστικό της έργο με τους Ρωμύλο, Νουμά, Καίσαρα και τον Αύγουστο.[8]
Στάση του Νίκα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Θεοδώρα στάθηκε πολύτιμη σύντροφος στο πλευρό του Ιουστινιανού. Με την αποφασιστική στάση της τον εμψύχωσε στα γεγονότα της Στάσης του Νίκα και τον απέτρεψε από την ιδέα να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη.
Η Θεοδώρα αποδείχθηκε ικανη συζηγος κατά τη διάρκεια της Στάσης του Νίκα. Υπήρχαν δύο αντίπαλες πολιτικές φατρίες της αυτοκρατορίας, οι Βένετοι και οι Πράσινοι, που ξεκίνησαν μια εξέγερση, τον Ιανουάριο του 532 κατά τη διάρκεια της αρματοδρομίας στον ιππόδρομο. Οι ταραχές προήλθε από πολλά παράπονα, μερικα για τον Ιουστινιανό και την Θεοδώρα και της δικές τους ενέργειες. Οι ταραξίες που πυπολησαν πολλα δημόσια κτίρια, ενα τον οποιο η Αγια Σοφια, και ανακήρυξαν νέο αυτοκράτορα τον Υπάτιο ο οποιος ηταν ο ανιψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστάσιο Α'. Ανίκανος να ελέγξει τον όχλο, ο Ιουστινιανός και οι αξιωματούχοι του έτοιμαζαν την φυγη τους. Σε μια συνεδρίαση του κυβερνητικού συμβουλίου, η Θεοδώρα ενθαρυνε τον Ιουστινιανό, αποτρέποντας τον να εγκαταλείψει την Πόλη λεγοντας «Δεν σωζόμεθα δια της φυγής, παρά να αποθάνωμεν αδόξως, προτιμότερον να αποθάνωμεν ενδόξως αγωνιζόμενοι» επιστρεφοντας στο παλάτι. Τα λογια της ανεβασαν σημαντικα το ηθικο του Ιουστινιανόυ, ο οποίος είχε ετοιμάστει να φυγει. Ως αποτέλεσμα, ο Ιουστινιανός διέταξε τους πιστούς του στρατιώτες και με δυο επικεφαλής αξιόπιστους αξιωματικούς, τον Βελισάριο και τον Μουνδο, να επιτεθούνε στους διαδηλωτές στον ιππόδρομο. Οι στρατηγοί του επιτέθηκαν τον Ιππόδρομο και θανάτωσαν (σύμφωνα με τον Προκόπιο) πάνω από 30.000 επαναστατες. Παρά τους ισχυρισμούς του. Ο Υπάτιος ήταν να συγχωρεθει απο τον Ιουστινιανό, αλλα καταδικαστηκε σε θάνατο, προφανώς κατόπιν της επιμονής της Θεοδώρας. Οι ιστορικοί συμφωνούν ότι ήταν το θάρρος και η αποφασιστικότητα της Θεοδώρας, που έσωσε την βασιλεία του Ιουστινιανού. Ο Ιουστινιανός ποτέ δεν ξέχασε ότι ήταν η Θεοδώρα η οποία είχε σώσει τον θρόνο του.
Πολιτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ήταν πάντα αφοσιωμένη στους φίλους της, όπως ο στρατηγός Ναρσής, δεν συγχωρούσε όμως όσους θεωρούσε απειλή για την επιρροή της. Θύματα της ήταν ο τρανος στρατηγος Βελισάριος που επεσε στην δυσμενεια της αυτοκρατειρας, και ο ανώτερος οικονομικός υπάλληλος Ιωάννης Καππαδόκης, ο οποίος παρά τις ικανότητές του και τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στο αυτοκρατορικό ταμείο έχασε το 541 τη θέση του.
Η Θεοδώρα και η Εκκλησία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Λιγότερο αποτελεσματική υπήρξε η παρέμβασή της στα εκκλησιαστικά πράγματα. Η Θεοδώρα κατά το διάστημα της παραμονής της στην Αλεξάνδρεια ήρθε σε επαφή με μονοφυσιτικούς κύκλους και περιέβαλλε με την προστασία της ηγετικές μορφές του μονοφυσιτισμού όπως ο Σεβήρος Αντιοχείας και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεοδόσιος. Όταν ο τελευταίος καθαιρέθηκε από το θρόνο του, η Θεοδώρα τον φιλοξένησε στην πρωτεύουσα σε κάποιο από τα παλάτια της και του επέτρεψε να χειροτονήσει μονοφυσίτες επισκόπους οι οποίοι στάλθηκαν στην Ανατολή. Ένας απ’ αυτούς, ο Ιάκωβος Βαραδαίος, περιπλανήθηκε στις ανατολικές επαρχίες και θεωρείται ιδρυτής της Συριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Ιακωβιτική Εκκλησία).
Θάνατος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
,_Sarah_Bernhardt(1844-1923)_in_%27Theodora%27_(1902).jpg)
Η Θεοδώρα πέθανε οπως περιγράφει ο Βικτορας της Τοννενα απο καρκίνο, στις 28 Ιουνίου 548[9] στην ηλικία των 48. Αργότερα απεδωσαν τον θάνατο στον καρκίνο του μαστού, αν και δεν είχε χαρακτηριστεί ως τέτοιος στην αρχική έκθεση, όπου η χρήση του όρου «καρκίνος» αναφέρεται μάλλον σε «πυώδη έλκος ή κακοήθης όγκος». Το γεγονός ότι της άρεσαν τα πολύωρα λουτρά αποτελεί στοιχείο για τις προσπάθειές της να καταπραΰνει τα συμπτώματα[10]. Το σώμα της θάφτηκε στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, στην Κωνσταντινούπολη. Το μονόγραμμά της είναι χαραγμένο στα κιονόκρανα της Αγίας Σοφίας. Τοσο η Θεοδώρα οσο και ο Ιουστινιανός έχουν αποτυπωθεί στα λαμπρα ψηφιδωτα της βασιλικης του Αγίου Βιταλίου της Ραβέννας στην Ιταλία, τα οποία ολοκληρώθηκαν ένα χρόνο πριν το θάνατό της.
Διαρκής επίδραση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η επιρροή της στον Ιουστινιανό ήταν τόσο ισχυρή που μετά το θάνατό της, εργάστηκε για να φέρει την αρμονία μεταξύ των Μονοφυσιτών και των Χαλκηδονίων Χριστιανών στην αυτοκρατορία, και κράτησε την υπόσχεσή του να προστατεύσει την μικρή κοινότητα των Μονοφυσιτων που πηγαν προσφύγες στο παλάτι του Ορμίσδα. Η Θεοδώρα παρέχεται μεγάλη πολιτική υποστήριξη για το υπουργείο του Ιάκωβου Βαραδαιου που ειχαν μια προσωπική φιλία, καθώς και ο Diehl αποδίδει τη σύγχρονη ύπαρξη του Ιακωβιτικου Χριστιανισμού εξίσου στον Βαραδαίο και την Θεοδώρα.
Σ' όλη την αυτοκρατορία, πόλεις ή επαρχίες περηφανεύονταν να παίρνουν, τιμώντας την, τ' όνομα Θεοδωριάς ή Θεοδωρούπολις. Η Όλβια της Κυρηναϊκής μετονομάστηκε σε Θεοδωριάδος προς τιμην της αυτοκρατειρας Θεοδώρας.
Αποφθέγματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| • | Κάλλιστον εντάφιον η βασιλεία.
μτφρ: το ωραιότερο σάβανο είναι η βασιλεία.
(προς τον Ιουστινιανό, αποτρέποντας τον να εγκαταλείψει την Πόλη, στη στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ.)
|
•
| Δεν σωζόμεθα δια της φυγής, παρά να αποθάνωμεν αδόξως, προτιμότερον να αποθάνωμεν ενδόξως αγωνιζόμενοι.μτφρ:Δεν σωζομαστε με την φυγη, απο το να πεθανουμε αδοξα προτιμοτερο ειναι να πεθανουμε ενδοξα αγωνιζομενοι.
(αποθαρρύνοντας τον Ιουστινιανό να φύγει από την Πόλη, στη στάση του Νίκα, το 532 μ.Χ)
|
Media[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βιβλια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Count Belisarius. Robert Graves. Ένα ιστορικό μυθιστόρημα από τον συγγραφέα του "I, Claudius" που διαθέτει η Θεοδώρα ως χαρακτήρας.
- The Purple Shroud. Stella Duffy (2012). Ένα ιστορικό μυθιστόρημα, για χρόνια Θεοδώρα ως αυτοκράτειρα.
- Theodora: Actress, Empress, Whore. Stella Duffy (2010). Ένα ιστορικό μυθιστόρημα, για χρόνια Θεοδώρας μέχρι που έγινε αυτοκράτειρα.
- The Secret History: A Novel of Empress Theodora. Stephanie Thornton (2013). Ένα ιστορικό μυθιστόρημα, για άνοδο της Θεοδώρας ως αυτοκράτειρας.
- The Bearkeeper's Daughter. Gillian Bradshaw (1987). Ένας νεαρός άνδρας από το παρελθόν της Θεοδώρας φτάνει στο παλάτι, αναζητωντας την αλήθεια απο την εξομολόγηση που έγινε σ 'αυτόν από τον θάνατο του πατέρα του.
Video Games[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Θεοδώρα είναι ο ηγέτης των Βυζαντινων στο video game Civilization 5 στο Gods and Kings.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204,μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.11
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204, μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ. 11-12
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204, μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.13
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204, μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.12, 14
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204, μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.14
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204,μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.12
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204,μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.17
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204,μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.19
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204,μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.12
- ↑ Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204,μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.40
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Lynda Garland, Βυζαντινές αυτοκράτειρες. Γυναίκες και εξουσία στο Βυζάντιο, 527-1204,μτφρ. Νάνσυ Κουβαράκου, εκδ.'Ελλην, Αθήνα,2000, σελ.11-41
- Κυριακή Γιακουμή, Η Αυτοκράτειρα Θεοδώρα και η παρουσία της στην Απόκρυφη Ιστορία και τις άλλες ιστορικές πηγές Διπλωματική Εργασία ΑΠΘ Φιλοσοφική Σχολή τμημα Ιστορίας Αρχαιολογίας[1]
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Ζ', σ. 153 (Εκδοτική Αθηνών)
- Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία, τόμος Α', σ. 254
- Προκοπίου, Ανέκδοτα ή Απόκρυφη Ιστορία, μετάφρ. Αλόης Σιδέρη, εκδ. ΑΓΡΑ
- Θεοδωρα του Charles Diehl
|
,_Sarah_Bernhardt(1844-1923)_in_%27Theodora%27_(1902).jpg){kind=link}
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου